Zoeken in collecties

In het eerste kwart van de 16e eeuw, toen er sprake was van twee franciscaanse hoofdstromen, de minderbroeders-conventuelen en de minderbroeders-observanten, ontstond er in de Marken, een in Midden-Italië gelegen bergachtige streek, een hervormingsbeweging gericht op terugkeer naar een strikte observantie van de Regel van Franciscus en naar een leven van inkeer en boetvaardigheid zoals Franciscus dat met zijn eerste volgelingen geleid had. Aan de nieuwe gemeenschap, die daaruit ontstond, verleende Paus Clemens VII in 1528 via de bul Religionis Zelus zijn toestemming. De constituties van deze, onder toezicht van de orde der minderbroeders-conventuelen geplaatste nieuwe franciscaanse groepering schreef onder meer haar leden voor om een ruige baard te dragen, blootsvoets of hoogstens op simpele sandalen te lopen en gekleed te gaan in een grauwe bruine pij met spitse kap. Naar die kap, in het Italiaans cappuccio, werden ze kapucijnen genoemd. Aanvankelijk combineerden de kapucijnen een heremietenbestaan met prediking onder het volk. Later werden ze gegroepeerd in kleine communiteiten, terwijl daarna kloosters ontstonden die veelal aan de rand van de steden gebouwd werden. In 1574 verleende paus Gregorius XIII hen toestemming om zich ook buiten Italië te vestigen, terwijl paus Paulus V hen in 1619 autonomie verleende waardoor ze niet langer meer onder het toezicht van de orde der minderbroeders-conventuelen vielen. Daarmee was de stichting van de orde der Minderbroeders Kapucijnen een feit, die zich een beschouwend en werkend leven ten doel stelde waarbij dit laatste niet enkel gestalte kreeg in het preken in kerken en op pleinen, maar ook in het zich inzetten voor activiteiten op het terrein van het maatschappelijk dienstbetoon. De eerste kapucijnen kwamen in 1585 naar de Nederlanden. Omstreeks 1800, tijdens de Franse Tijd, waren bijna alle kloosters gesloten. Alleen in Velp bleef het kapucijnenklooster bestaan. Van daaruit werd in de 19e eeuw een nieuwe start gemaakt

De oorsprong van de Johannieter Orde voert terug tot het midden van de elfde eeuw. Toen werd in Jeruzalem door een op initiatief van kooplieden uit de Italiaanse stad Amalfi opgerichte Benedictijner hospitaalbroederschap een aan Johannes de Doper toegewijde hospitaal gesticht. Met dit hospitaal stelde de broederschap zich ten doel zieke pelgrims uit West-Europa, die het Heilige Land bezochten, te verzorgen. Nadat in 1099 Jeruzalem door Godfried van Bouillon was veroverd, vonden in dit hospitaal gewonde kruisvaarders verpleging en verzorging. Veelal schonken ze dan uit dankbaarheid goederen, zowel in het Heilige Land als in hun land van herkomst. Hierdoor verwierven de broeders bezittingen door heel Europa. Aangezien de broederschap gaandeweg zelf de bezittingen diende te beschermen, namen ze naast verpleging ook militaire taken ter hand. Dit leidde tot de omvorming van de broederschap tot een geestelijke ridderorde, gebaseerd op de regel van Augustinus. De orde bestond uit ridders die de militaire taken op zich namen, kapelaans die de geestelijke en priesterlijke taken vervulden en dienende broeders die de verzorgende en huishoudelijke taken op zich namen. De paus bevestigde in 1113 het goederenbezit en stelde de orde onder bescherming van de Heilige Stoel. Daarbij werd ook het privilege verleend om zowel een eigen grootmeester tot overste te benoemen als eigen kerken te stichten. Voor het beheer van de goederen richtten de johannieters een gecentraliseerde hiërarchisch bestuurssysteem in van tongen, provincies of grootprioraten en commanderijen, elk met hun eigen titularis aan het hoofd, die aan de grootmeester verantwoording verschuldigd was. Nederland, dat een twintigtal commanderijen telde, ging ten tijde van de Reformatie over tot het protestantisme. Aan het eind van de 16e eeuw werden de in het bezit van de Johannieter Orde zijnde goederen geconfisqueerd en kwam er een verbod tot het aannemen van nieuwe leden. Dit betekende het einde van de orde in Nederland

Behalve dat de jezuïeten, de grootste mannelijke religieuze orde in de Rooms-Katholieke Kerk, de geloften van kuisheid, armoede en gehoorzaamheid afleggen, beloven zij absolute gehoorzaamheid aan de paus, waardoor zij voor specifieke opdrachten geheel te zijner beschikking staan. Van deze orde, die brak met conventionele kloostertradities als verplichte religieuze kledij, koorgebeden en boetedoening, is Ignatius van Loyola, die leefde van 1491 tot 1556, de stichter. Als legerofficier raakte deze Spaanse edelman bij een slag om het Baskische Pamplona aan beide benen gewond. Maandenlang moest hij het bed houden. In die tijd, die hij met het lezen van veel geestelijke literatuur doorbracht, besloot hij zijn verder leven aan God te wijden. In vrijwillige armoede zwierf hij door West-Europa. Biddend en boetend deed en schreef hij in de grot van Manresa ten noorden van Barcelona zijn Geestelijke Oefeningen, die het hart van de spiritualiteit van de jezuïeten zouden vormen. In 1528 strandde Ignatius in Parijs. Daar richtte hij met een aantal studievrienden de Sociëteit van Jezus op, zoals de orde van de jezuïeten ook wel genoemd wordt. Om in een tijd, waarin de reformatie hoogtij vierde, het katholicisme een nieuwe opleving te geven, werd deze orde een voorvechter voor de contrareformatie. Gekenmerkt door zijn strakke organisatie, de strenge selectie en spiritualiteit die gericht is “tot meerdere eer van God,” zoals de lijfspreuk van Ignatius luidde, werd de orde in 1540 door paus Paulus III goedgekeurd. In 1774 werd de orde echter opgeheven onder druk van verschillende vorsten, die vonden dat de jezuïeten teveel macht naar zich toe getrokken hadden. Doordat keizerin Catharina II van Rusland en koning Frederik II van Pruisen weigerden het opheffingsbesluit uit te voeren, bleef de orde in die landen voortbestaan. In 1814 werd de orde door paus Pius VII opnieuw in het leven geroepen. In Nederland heeft de orde zich vooral sterk gemaakt op het gebied van zielzorg en onderwijs

Zwijsen, de latere bisschop van 's-Hertogenbosch, stichtte de congregatie als priester te Tilburg. Men begon met de opvang van weeskinderen en onderwijs aan kinderen van fabrieksarbeiders. In 1861 verkreeg men pauselijke goedkeuring. Tot 1916 stond de congregatie open voor priesters en lekebroeders, nadien enkel voor broeders