Zoeken in collecties

Ten zuiden van het centrum van Aardenburg, naast de toenmalige rivier de Eede, lag een begijnhof, dat tegen de grachten, maar binnen de stad kwam te liggen toen in 1299 de nieuwe stadsvesten gegraven werden. In een akte van 1499 bepaalde Anna van Bourgondië, dochter van de Bourgondische hertog Filips de Goede, dat dit toen leegstaande begijnhof, waarvan de vroegste vermelding uit 1249 dateert, bewoond diende te worden door grauwzusters, die leefden volgens de derde regel van Sint Franciscus. In 1515 vertrokken enige zusters van dit convent naar het in dat jaar in Oostburg nieuw gestichte tertiarissenklooster. Nadat de Staatsen in 1604 de stad Aardenburg hadden ingenomen, werd de gebouwen van het tertiarissenconvent hier verwoest. De zusters vluchtten toen naar Brugge, waar zij in 1609 een huis verwierven

De op het einde van de 13e eeuw welvarende stad Aardenburg was door zijn befaamde Mariabedevaart uitgegroeid tot een belangrijk religieus centrum. Om die belangrijkheid te benadrukken zou de stichting in Aardenburg van een kapittel een logische stap zijn. Een eerste poging daartoe werd in 1295 ondernomen. Paus Bonifatius VIII gaf toen aan de bisschop van Doornik, onder wiens diocees de parochie van Aardenburg viel, en aan de abt van Sint-Baafs te Gent opdracht om naar de wenselijkheid en de mogelijkheden ter zake een onderzoek in te stellen. Dit leidde in 1296 tot het verheffen van de Onze-Lieve-Vrouwekerk te Aardenburg tot kapittelkerk. Uit het onderzoek was onder meer naar voren gekomen dat voornoemde parochiekerk over ruim voldoende inkomsten beschikte om daarmee een kapittel te kunnen onderhouden. Van het daadwerkelijk functioneren van dit kapittel, dat 16 kanunnikenprebenden en 2 vicarisprebenden zou omvatten, ontbreekt echter elk spoor. Hoe het ook zij, in 1358 werd voor een tweede keer getracht de Aardenburgse Onze-Lieve-Vrouwekerk tot kapittel om te vormen. Opdracht daartoe werd door paus Innocentius VI op verzoek van graaf Lodewijk van Nevers aan de bisschop van Kamerijk gegeven. Dit kapittel zou 12 kanunniken tellen, waarvoor de abt van Sint-Baafs de kandidaten mocht voordragen. Vier van deze kanunniken mochten dan door de graaf worden benoemd. Het benoemingsrecht voor de acht andere, waaronder de deken, kreeg de bisschop, die zich overigens alle bisschoppelijke rechten voorbehield, zoals het visitatierecht van kerk en kapittel, zijn geestelijke jurisdictie, zijn recht van toezicht op de kanunniken, zijn synodale rechten en zijn recht op bepaalde inkomsten. Ook deze tweede poging mislukte en liep uiteindelijk uit op slechts een koor van vicarissen, gerecruteerd uit de kapelaans en de parochiale geestelijkheid. Als taak had dit koor het zingen van de Zeven Getijden, het vervullen van allerlei fundaties en het op hoogtijdagen opluisteren van de diensten

De karmelieten van Brugge hadden samen met de karmelieten van Gent een termijnhuis in Aardenburg

De vroegste vermelding van het Sint-Janshospitaal te Aardenburg dateert uit 1258 toen er onenigheid ontstond over het bestuur van deze inrichting tussen enerzijds de schepenen van de stad en anderzijds de bisschop van Doornik, onder wiens diocees het Sint-Janshospitaal viel. Veel minderbedeelden hebben in dit gasthuis onderdak gevonden. Aardenburg was toentertijd een welvarende stad, die behalve rijke kooplieden ook zwervers, bedelaars, weggelopen slaven en uitgebroken gevangenen aantrok. Voorts werd Aardenburg als belangrijke bedevaartsplaats ter ere van de heilige maagd Maria door veel pelgrims bezocht. De broeders en zusters van het Aardenburgse Sint-Janshospitaal volgden, evenals die in de Sint-Janshospitalen te Damme en Brugge, de regel van St.-Augustinus. Het Aardenburgse Sint-Janshospitaal, waarvan -althans in 1595- de broeders voor alleen zusters plaats gemaakt hadden, was niet rijk. Het werd herhaaldelijk geteisterd door oorlogsbenden, vooral ten tijde van de als de Tweede Vlaamse Opstand bekend staande strijd om automonie tussen de stad Brugge en Maximiliaan van Oostenrijk (1488-1492). Nadat de Staatsen in 1604 de stad hadden ingenomen, ging het Sint-Janshospitaal, allengs verzonken in onbeduidenheid, in reformatorische handen over